Байкi у БелАр. лiтаратуры - сталыя традыцыi. Я.Купала i Я.Колас зрабiлi бел. байку рэалiстычнай народнай. Кандрат Крапiва (К.К.) да жанру байкi звярнууся у 1922г., Калi пачау пiсаць па-беларуску. Асаблiвы росквiт К.К.-байкапiсца прыпадае на 1925-1929гг., Калi была напiсана вялікая частка баек. У 1927 г. байкi выйшлi асобнай кнiжкай, якаючы так i называеце "Байкi9quot ;. Крапiва зрабiу байку баявой зброяй БелАр. сатыры. К.К., як байкапiсцу ня Трэба было хаваць Свае думкi. Яго задача заключаецца ў Тым, Каб пры дапамозе канкрэтных, простых i даступных народу вобразау, раскрыць сутнасць той цi iншай жыццевай з'ява. Народны Погляд пiсьменнiка на рэчаiснасць, шырокае выкарыстанне фальклор, прыказак i прымавак надавалi мове Яго баек народны характар.
У Аснова многiх баек К.К. ляжыць прыказка. Напрыклад, "Баба в е калес, калесам лягчэй "- байка "Дзед i баба". Выкарыстоуваючы у байках прыказкi, Крапiва у пяршыла чаргу звяртае УВАГА на маралавы. К.К. як байкапiсец прадаужае Традыцыя Купалы i Коласа, алiгарычныя Вобразы творау якiх узяты в е жыццевага свету Беларусi. Крапiва захоувае тыя традыцыйныя характарыстыкi алiгарычных персанажау, якiмi надзяляе iх народ.
Тэматыка сатыры К.К. шырокая i разнастайная. Па тэматыцы байкi К.К. можна аднесцi ды маральна-бытавых Агульны-грамацкiх, закранаючых мiжнародныя i лiтаратурныя Праблемы. Прауда, такi падзел даволi умоуны. Пiсьменнiка чэрпае Матэрыялы в е жыцця цi в е фальклор. Даволi Шмат баек прысвечана Праблемы мастацтва i навукi ("Дзед i баба"). У свой гадзіну пiсьменнiка цiкавiлi мiжнародныя Падзеi, пытаннi Народнага, культурнага i гаспадарчага будаунiцтва.
Асаблiвае месца ў Першы перыяд Яго літаратурнае дзейнасцi займала Тэма грамадзкай Вайну. Асноунымi сродкамi, якiмi карыстауся К.К., з'яуляецца iронiя, гратэск, карыкатура. Каго б нi Брау байкапiсец у якасцi персанажау, ён зауседы траўні на увазе чалавечае грамадзтва. Байкапiсец ставiць персанажау, супраць якiх накiравана байка, у смешнае становiшча i паказвае несумяшчальнасць iх iмкненняу, звычак, паводзiн, учынкау в е Агульны-прынятымi нормамi маралi, прыстойнасцi, чалавечансцi. Байка канчаецца мараллю. У байцы спалучаюцца бытавыя сцэны, залеукi прырода, лiрычныя адступленнi, Дыялог. Мова байкi блiзка ды гутарковай. Байка пiшацца вольным Вяршыла.
Многiя баячныя Вобразы, створаныя К.К., сталi лiтаратурнымi тыпамi, а канцоукi баек - крылатымi выразамi. Байкапiсец шырока карыстаецца характэрнымi для народнай мовы зваротамi.
Вядомы драматург, сатырык, байкапiсец, ён Дауна заваявау прызнанне i лiтара. аутарытэт. Байкi, напiсаныя у 1922-25гг. - Шмат У чым класiчныя узоры калючай, задзiрiстай, гадзінам вельмi несправядлiвай у сваiх аценках маладнiкоускай паэзii. Сатырычны дыяпазон баек быу шырокi - даставалася у iх сусветнай буржуазii, польскiм панам, пiсьменнiка старэйшага пакаленне.
"Дыпламаваны баран". само слова "баран "стала сiнонiмам тупасцi i разумовай абмежаванасцi. Але пекла жывел розуму нiхто ня патрабуе. На гэтых рысах, спрадвеку замацаваных за баранам, пабудавана гэтя байка (1920 года). Смешная тое, Што ня Маючы розуму, баран вырашыу здабыць сабе славу iлбом. Што нi гаварыць, а ён у Яго быу трывалы. Iронiя тут вынiкае у падтэксту. Баран сапрауды заслужыу дыплом галава. Толькi ня Розум, а iлбом. Рознiца Памiж Тым, хто `н у сапрауднасцi, яму растлумчыла кошка, кажучы "Што заслужыу ен свой "дыплом" ня галава, аiлбом".
Кандрат Крапіва - байкапісец. Ідэйная накіраванасць баек, ІХ мастацкія асаблівасці. Сатыра І гумар у байках
Пра адметную асаблівасць І байкі як жанру, І сваёй творчасці таксама найлепшы сказаў сам байкапісец І драматург Кандрат Крапіва, растлумачыўшы ды ўсяго І Сэнс свайго псеўданіма:
Хто сустрэўся Быў са мною,
Дакрануўся раз ці два,
Дык той Веда ўжо, хто я:
Кандрат Крапіва (K.K. Атраховіч) паставіў Перад сабой мэту "ўмяшацца ў жыццё І сёе -тое Ў Ім падправіць". Скурныя творцы тую ж самую мэту рэалізуе І той жа мэты дасягае па-свойму, адпаведнымі Яго таленту сродкамі. Для Кандрата Крапівы такім сродкам, дзейснай зброяй, здольнай патрапіць ва ўсё І ўсіх, Што патрабуе ўмяшання І выпраўлення, з'яўляецца сатыра - злыя, здзеклівы смех. А жанры, у якіх гэтя зброяй можна патрапіць у"дзесятку9quot ;, - фельетоны, памфлеты, сатырычныя вершы І байкі. Абібокі, прыстасаванцы, падхалімы, п'яніцы, махляры, самаўпэўненыя І пыхлівыя дурні - даўно б аб'екты крапівінскага таленту. Дурань перастае Быць ваяўнічым І небяспечным, калі Яго дасціпна высмеяць.
Аднака байка ды ўсяго Яшчэ І філасофскі жанр. Мудрасць у байцы выяўляецца ня наўпрост, а іншасказальна - алегарычна. Алегорыя - іншасказанне, Перадача думкі І абстрактных паняццяў Праз прадмет (адушаўлёны ці неадушаўлёны) ці слоўна-вобразны знак: хітрасць - Праз Вобразы лісы, упартасць - Праз Вобразы Аслан. Раскрыць алегарычны Сэнс байкі - гэтя І значыць акрэсліць сам з сабою ідэйную накіраванасць.
У Вобразы дыпламаванага Барана сатырык высмеяў ваяўнічую шэрасць І дурасць, ахвочую ды варожасці знешніх "атрыбутаў9quot; сам з сабою "выключнасці9quot ;: званняў, дыпломаў, пасад, чыноў. У Вобразы махальніка Іванова - самую агідную якасць чалавекі: Страцім чалавечай годнасці, халуйства І падхалімства. У Вобразы Бабы, Што стала "памагаць. седзячы на возе", - бюракратаў, Якія пазашываліся Ў кабінетах І з усяе сілы імкнуцца пераканаць Усіх у сваёй кіпучай дзейнасці, а на сама справілася Толькі перашкаджаюць працаваць іншым. Яны - пухіры на Цэле народа, Яго крывасмокі. Без такіх бы "каня як чорт панёс", А в е імі - воз Ні в е месца.
У Вобразы саманадзейнага Каня ўвасоблены "ды славы прагныя, ды вузкія Ў плячах". Такія ня ўсведамляюць свайго бяссілля І нікчэмнасці, а вінавацяць Усіх навокал ці абставіны, Якія Быццам перашкаджаюць рэалізаваць ІХ "выключнасць9quot; І "геніяльнасць9quot ;.
У Вобразы ганарыстага Парсюка паказана ўся небяспечнасць пыхлівых І ганарыстых, бо такія пазбаўлены самакрытыкі, здольнасці бачыць, "Што Ў самога на лычы". Затое "ганарыстыя парсюкі" Вельмі падазроныя, помслівыя: "і так ён Падсвінака грызянуў, Што той за сажняў пяць адскочыў".
У Вобразы Палітычнай байкі "Сава, Асёл ды Сонца" сатырык "праўду едкіх слоў" адрасаваў ня Толькі фашысцкім словах спн І ІХ хаўруснікам. У байцы наогул паказана гусенічны дабра са злом. Перамога Ў гусенічны (у тым аптымізм пісьменніка) абавязкова Будзе належаць ДАбро рана ці позна, бо, "Каб Сонца засланіць, вушэй асліных малая".
I ўсё ж камічнага эфект, Такога, Каб "рагатала ўся Беларусь" (Як пра тое сказаў Іван Навуменка Ў артыкул, прысвечаным крапівінскаму таленту), сатырык дасягае Толькі, спалучыўшы трапнасць І загадкавасць алегорыі в е Выдатны створанай камічнай сітуацыяй.
Байка - эпічны жанр. Нездарма сам з сабою справядліва лічаць сатырычнай камедыяй у мініяцюры. A Ў камедыі, як І Ў любым драматычная творы, Аснова, па словах самога ж Крапівы, - гэтя канфлікт. Без Яго твор разваліцца. I для байкі як сатырычнай камедыі Ў мініяцюры Вельмі важная камічная сітуацыя на трывалым падмурку канфлікту, Што вырашаецца й Праз маналогі, а часцей - дыялогі.
Камічная сітуацыя - гэтя тая, у якой "героі9quot; вымушаны выявіць самы ганебныя Свае якасці, бо там для ІХ ужо падрыхтавана "пастка9quot ;, ня трапіць у якую можна Толькі "апублікаваўшы9quot; ўсе Сваё "даброты9quot ;. Каб пякучка-Крапіва змагла папячы рукі-ногі "многім абармотам", Трэба Ім палезці "за агуркамі". Кандрат Крапіва -геніяльны майстар І канфліктаў у тварыць, І камічных сітуацый.
Нагаданае Толькі самы кульмінацыйныя моманты камічных сітуацый некаторых баек Кандрата Крапівы І вызначым ІХ ролю Ў дасягненні мэты пісьменніка "сёе-тое Ў жыцці паправіць".
Але тут здарыўся скандал:
Пралезлі Праз хамут канёвы персі й ногі,
I затрымаўся ён аж ледзь на жываце.
"Ды славы прагныя ды вузкія Ў плячах" найлепшы выяўляюцца менавіта Ў справілася, у сітуацыі ўлады, на пасадзе. I тады ўсім становіцца відавочна, Што кароль жа галы! Відавочна, Што вялізны хамут не мог затрымацца на ІХ шыі, Што воз, Якога Яны так праглі, Нельга пацягнуць в е хамутом на жываце.
І наш Асёл за праця ўзяўся Шчыра:
Як можна вушы Сваё шырай
Ён растапырыў распластаў
І проці Сонца стаў.
Праўда, дабро непераможныя, І ўсе намаганні "сонца засланіць" аслінымі вушамі - марныя.
. Вось Толькі сядуў каляіну,
Плячах пад кола таркану
I к чорту воз перавярну.
Сіле Можа супрацьстаяць Толькі вялікая сіла, а "пад кола Жаба не падлазь" - такая філасофія байкі.
I дзіва дзіўнае было там цэлай часці,
Што можна в е халасты ды ўсе пяць куль папасці.
Падхалімства, як І зло наогул, - бязмежнае, у падхалімаў няма Ніякіх прынцыпаў, маралі.
I даўно б за дурасць гэту
Яго вучоным раз празвалі нейк на смех,
А Каб двара ня перабег,
На шыю прывязалі мету.
Аднака жа Перад Кошкаю пачаў ён ганарыцца.
Дурасць І тупасць самі па сабе ня існуюць. Яны Заўсёды Ў пары в е пыхай, высакамер'ем - псіхалагічна тонка заўважыў сатырык. I заадно папярэдзіў, Што Вялікая небяспека ідзе не пекла бараноў, а пекла бараноў дыпламаваных, не пекла дурасці І шэрасці, а пекла дурасці ваяўнічай.
Ці верыць Яшчэ вы, мілыя маі?
Ён (казёл) А Нават малако даe.
Падхалімства, пратэкцыянізм, дыктатура - таксама "жывёлы в е аднаго хлява". Мэты ІХ вядомыя, для дасягнення ІХ ня грэбуюць ніякімі сродкамі І на ўсё Гатава тыя, Што вядуць казлы ды ўлады. Яны будуць пець яму гімны І запэўніваць Усіх, Што ён А Нават малако дае.
Сатырык папярэджвае, Што Ў падобнае да сітуацыях, Каб не стацыі заложнікам інтрыг, шарлатанства жывёл "в е аднаго хлява", Важная ўсведамленне, Што малако "лепей кароўе".
Кампазіцыйна І бытавыя, І палітычныя байкі складаюцца з дзвюх частак: апавядальнай, у якой эфект камізму дасягаецца камічнай сітуацыяй І алегарычнымі вобразамі, І маралі, вываду. Адметнасцю гэтя часткі крапівінскіх баек з'яўляецца Трапны сфармуляваная філасофія. Многія ўдалыя, ёмістыя вобразныя выслоўі сатырыка сталі крылатымі: "Каб Сонца засланіць, вушэй асліных малая", "Другі Баран Ні "бэ9quot; Ні "мя9quot ;, а любіць гучнае імя", "Як ты свінню Ні Кліч, сам з сабою Заўсёды выдасць лыч", "Кіраваць-то ты кіруй, ды ня Вельмі туза"; "ды славы прагныя, ды вузкія Ў плячах", "памагаць, седзячы на возе".
Віртуальны музей "Залатыя імёны Рэспублікі Беларусь"
Кандрат Крапіва (1896 - 1991)
Кандрат Крапіва (САПР .: Кандрат Кандратавіч Атраховіч) - беларускі пісьменнік, паэт, сатырык, драматург, перакладчык, грамадскі дзеяч, літаратуразнавец.
Нарадзіўся будучы пісьменнік 5 сакавіка 1896 года Ў вёсцы Нізок. Потым, з уласцівым яму гумарам, Кандрат Крапіва зазначыць: "У Сям'і майго бацькі, Кандрата Міхайлавіча Атраховіча, гэтя была Выдатны Падзея: нарадзіўся наследнік. "Нягледзячы на тое, Што спадчына была зусім невялікая, бацьку Кандрата ўсё ж хваляваў сам з сабою лёс, бо в е васьмярых братоў І сясцёр, Што нарадзіліся раней за Кандрата, у жывых засталіся Толькі дзве сястры, ды І тое, Адна з ІХ хутка памерла. Як зазначыў далечынь Кандрат, ". Каб застрахаваць мяне пекла Такога ж лёсу, бабулькі параілі даць мне імя майго бацькі. Так І стаў я на ўсё жыццё Кандрата Кандратавічам. "
Даляй было самае звычайнае, тыповае для Таго гадзіне жыццё вясковага Хлопчык: спачатку Яго насілі на поле Ў калысцы, потым ён сам хадзіў, "учапіўшыся за матчына падол. ", Затым пасвіў свіней, кароў, у чатырнаццаць год пайшоў за плугам, пачаў касіць. Ды І Адукацыя ён атрымаў самую звычайны: у сем год пайшоў у царкоўнапрыходскую школу, Праз Чатыры гады сам з сабою скончыў, навучыўшыся чытаць, пісаць, лічыць. "Бацька вырашыў, Што гэтя прамудрасці аж занадто для Таго, Каб кіраваць гаспадаркай, у якой І ды ста лічыць няма чаго".
Можа, так і застаўся б будучы пісьменнік малаадукаваным Чалавек, Каб не Адзін трагічны выпадак: памерла Яго Маці. Бацька вырашыў Ажаніцца Другі раз. Новая сям'я, новая гаспадарка, новыя нашчадак. Кандрата Нічога ня застаецца, як "ісці Ў людзі", працягваць далей палю адукацыя. І даўно б, пасвілі гадовага перапынку, ён Зноў у школе: апошні клас Народнага вучылішча Ў мястэчку Узда. У наступного Годзю - Другі клас чатырохкласнага вучылішча Ў мястэчку Стоўбцы. Вучоба даваліся даволі лёгкая, але. "На гэтым І абмяжоўваўся мой культурны рост". І даўно б тут даволі характэрная, тыповая карціна парушаецца: цяга ды асветы бярэ верх, І Кандрат, правучыўшыся два гады, пакідае Стоўбцы І паступае Ў такое ж вучылішча Ў Койданава. Паміж гэтымі вучылішчамі было Добра маленькае, але істотнае адрозненне: у Койданава была багацейшая бібліятэка. Тут Кандрат стараннямі вучыцца І Шмат чытае. Ды гэтага ж гадзіне адносяцца І Першыя Спробую пяра: шаржаў на сяброў І вершы, прасякнутыя "сусветнай тугі". Ён А Нават дасылае Адзін з такіх вершаў у часопіс, але. Атрымаўшы адмоўны адказ, юнак пакідае займацца гэтя справай на цэлых восем гадоў.
У 1913 Годзю Кандрат закончыў койданаўскае вучылішча, але не атрымаў ніякай спецыяльнасці. Усё лета ён працаваў на гаспадарцы, дапамагаў бацьку, Сям'і. Трэба было думаць, як Жыць далечынь: у бацькі было няшмат зямлі, няма чаго было разлічваць на ўласны куток, на свой надзел. Восень, Пазычыўшы Ў суседа Тры рублі, Кандрат накіраваўся Ў Мінск, здаваць экстэрнам экзамены на званне Народнага настаўніка. Здаў экзамены І, шчаслівы, вярнуўся дадому, але Быў ужо кастрычнік, таму ён ня змог уладкавацца на праця (не было Свабодная месцаў). Таму зімой І Вясною ён ездзіў в е бацьку на заробкі. Восень 1914 года Яго накіравалі настаўнічаць у ў. Мнішаны. Але працаваць тут давячае Толькі Адзін школьны сезон.
З 1914 года пачалася Першая сусветная вайна Была аб'яўлена мабілізацыя, дарослых мужчын бралі Ў армію І пасылалі на фронт. Дайшла чарга І ды Кандрата. Яго накіравалі Ў школу прапаршчыкаў у Гатчыне, в е якой, Праз Тры месяцы, ён выйшаў Маладым афіцэрам. "Аб гэтым сведчылі ня столькі траўні вайсковыя веды, колькі Новае абмундзіраванне, рэвальвер у Кабур І шашка пры баку, якаючы в е непрывычкі замінала мне хадзіць". Затым Быў фронт у Румыніі. Будучы пісьменнік даслужыўся спачатку ды паручніка. А потым І ды капітана.
Восень 1917 г. малады афіцэр захварэў на брушны тыф. Хутка адбылася І Кастрычніцкая Рэвалюцыя. Пачаліся значныя перамен: ўладзілі імкнуліся даць людзям адукацыя. Усе настаўнікі былі дэмабілізаваны. Дайшла чарга І ды Атраховіча. У лютым 1918 г. ён вярнуўся Ў родную вёску. А Ў Лістападзе 1918 года пачаў настаўнічаць у вёсцы Каменка.
У гэты ж гадзіну адбываецца даволі значны Падзея Ў жыцці самога Кандрата: ён ажаніўся з дзяўчынай са сваёй вёскі, Алёна Махнач. Неўзабаве Ў ІХ нарадзіўся сын, які пражыў зусім нядоўга.
Праз невялікі гадзіну Зноў мабілізацыя. На гэты раз у рады Чырвонай Арміі. Служыў у Мінску, у варожасці часцях, найбольш - у школе па падрыхтоўцы малодшага каманднага саставу.
У 1921 г. Кандрат Кандратавіч Зноў пачынае пісаць. Ён дасылае Свае творы Ў газету "Чырвонаармейская праўда". Гэтя былі нататкі, фельетоны, вершы Ў гумарыстычным, сатырычным плане. Спачатку пісаў на рускай мове, а потым, прачытаўшы ў "Савецкай Беларусі" твор на беларускай мове, паспрабаваў напісаць. Атрымалася. Прынёс свой вяршыць ў рэдакцыя.
Менавіта в е гэтага гадзіне пачынаецца Творца біяграфія Крапівы.
У кастрычніку 1923 года скончыўся тэрмін службы Ў Чырвонай Арміі. Зноў дэмабілізацыя. І Перад Кандрата паўстае пытанне: "На Што Жыць?"
Кандрат вяртаецца на радзіму, у ст. Нізок, Маючы сталі маюць намер асесці на зямлі. Але лёс вырашыў інакш: у бацькі Кандрата памерла іншая жонка, І ён ажаніўся Трэці раз. "Новая мачыха в е усёй рашучасцю" пачала імкнуцца ды Таго, Каб "выжыць" астатніх нашчадкаў. Восень 1924 года Крапіва пакінуў непрыветлівую бацькоўскую хату І перабраўся Ў суседнюю вёску Астравок, настаўнічаць, вучыць Вясковы дзяцей грамаце. Спраў было Шмат, І Крапіва Амал закінуў літаратурную дзейнасць. Але школьная Праца не давала Вялікага прыбытку, І Крапіва вырашыў перабрацца Ў Мінск. Здаров гэтя Ў маі 1925 года. Сябры-пісьменнікі дапамаглі яму ўладкавацца інструктарам Цэнтральнага бюро краязнаўства пры Інстытуце беларускай культуры. Гэтя праца была Вельмі карыснай для пісьменніка. Але сам Кандрат Крапіва адчуваў, Што Веда ён Яшчэ недастаткова, у ведах ёсць значныя прагалы. І Ў 1926 Годзю ён паступае Ў БДУ, на літаратурна-педагагічнае аддзяленне.
Пісьменнік стараннямі вучыўся І адначасова займаўся навукова-даследчай працай. У 1930 г. ён заканчвае БДУ І атрымлівае дыплом. З гэтага часу Кандрат вырашае займацца літаратурай. Кола інтарэсаў акрэслілася даволі выразна: гэтя сатырычныя вершы, творы, п'еса І, безумоўна, байкі. Менавіта Ў гэтыя гадзіны Кандрат Крапіва паспрабаваў сябе Ў ролі драматурга.
Ды сярэдзіны 30-х гадоў, а дакладна - да 1934 г., калі в е Пяршай п'есай выступіў Кандрат Крапіва, беларуская савецкая драматургія дасягнула дастаткова высокага узроўню. Наша драматургія перастала Быць набыткам Толькі нацыянальнай культуры: пачынаючы з 20-х гг. беларускую п'еса можна было сустрэць на сцэна тэатраў братніх рэспублік І А Нават за мяжой Краіны.
Прыход Кандрата Крапівы Ў драматургію Быў Абсалютна заканамерным. Але сам пісьменнік не выключалі І момантаў выпадковасці. Ён успамінае: "Пачалося з Таго, Што мяне папрасілі перакласці на беларускую мову п'еса Д. Фанвізіна" Недаростак ". І мне, натуральная, было цікава паглядзець, наколькі ўдалым атрымаўся пераклад. У вуснах акцёра, справядліва думаў я, фальш аўтарскага словы, у дадзеным выпадку майго, павінна адчувацца асабліва. І я зачасціў на рэпетыцыі. Вось тут і "зачапілі" мяне, прапанаваўшы самому напісаць п'еса ". Ды гэтага Трэба дадаць І яшчэ Адзін пабуджальны фактар: прыняцце Совет Народных Камісараў Беларусі ПАСТАНОВА пекла 28 мая 1933 года "Аб арганізацыі сярод пісьменнікаў І драматургаў БССР конкурсе на Лепшыя драматургічныя творы". Конкурс меў на мэце некалькі задач. Найважнейшая в е ІХ была, натуральная, задача папаўнення рэпертуарнай скарбонкі высокамастацкімі п'есамі. Але арганізатары конкурсу не абмяжоўваліся задавальненнем тоймінутных клопатаў, Яны дбалі І пра будучае. Менавіта таму прыняццю ПАСТАНОВА папярэднічала беспрэцэдэнтна шырокая падрыхтоўчая Праца, якаючы працягвалася звыш года. Гэты год газеты не без падстаў назвалі гадам штурму драматургічных вышынь. У конкурсе спаборнічала звыш сямідзесяці п'еса, сярод аўтараў якіх "чыстыя" драматургі складалі менше адной Трэці. Паэт, празаікі, публіцысты вырашылі далучыцца ды штурму суседніх жанравых вышынь, бачачы Ў гэтым свой грамадзянскі абавязак. Уся пісьменніцкая арганізацыя Беларусі цэлы год жыла адным клопат, аднымі памкненнямі: праводзіліся спецыяльныя нарадуюцца в е удзелам рэжысёраў І акцёраў, наладжваліся ўсебаковыя абмеркаванні лепшого драматычная твораў на сходах, на старонках часопісаў І газет. Апрача ўсяго іншага, упершыню за паслярэвалюцыйныя гады Вялікая ўвага была ўдзелена матэрыяльнаму стымуляванню ўдзельнікаў конкурсу: устанавілі аж восем прэмій. Ня дзіўна, Што вынікі аказаліся Вельмі прыемнымі: некаторыя конкурсныя творы вызначаліся ня Толькі разнастайнасцю тэматыкі І праблематыкі, але І высокім мастацкім узроўнем. Драма "Канец дружбы" Пяршаі прэміі ня атрымала. Але Яна была ўзнагароджана дыпломы іншы ступені. Ды Таго ж, гэтя п'еса стала пачаткам Вялікай дружбы Паміж драматургам І тэатра. Упершыню на практыцы пазнаёміўшыся з законамі сцэны, Кандрат Крапіва зразумеў, Што, як бы Ні адрозніваліся Яны пекла прывычных І дастаткова засвоеных Ім законаў белетрыстыкі, ён здолее пераадолець Творца бар'ер.
Самы Першыя крокі Кандрата Крапівы Ў драматургіі былі пазначаны арыгінальнасцю, самастойнасцю, Яго голас ня згубіўся Ў драматургічным хоры, а загучаў Чыстая, Магутны, непаўторна. Яго адметны талент адразу ж Быў заўважаны ўсесаюзнай грамадскасцю.
Драма "Партызан" (1937) атрымалася арыгінальнай, в е усімі адзнакамі свежасці, нягледзячы на тое, Што Ў ёй няма Амал Нічога новага Ў параўнанні з іншымі творамі Таго гадзіне. І разгадку мы Можам знайсці Ў Тым, Што па-Пяршаі, у творы мы маем пэўныя накіды асноўных характараў п'еса, а па-другое - ужо Ў самым пачатку дакладна пазначаны многія канфліктныя вехі, па якіх можна меркаваць пра сутнасць сутыкненняў І супярэчнасцей Паміж героямі п'еса. Справа Ў Тым, Што драматург, імкнучыся кампенсаваць недахоп арыгінальнага фактычна-гістарычнага Матэрыялы, рашуча перавёў сюжэтныя сутыкненні Ў рэчышча маральных калізій, Якія Ў тварыць Яго папярэднікаў Амал ня сустракаліся. Майстэрства драматурга да гэтаму гадзіне было дастаткова высокім, Каб справіцца з пастаўленымі задачамі.
Драматургічны талент Кандрата Крапівы мужнеў хутка. Першыя п'еса ўспрымаліся як пралог ды нечага важкага, глыбіннага. Такі твор - бліскучая сатырычная камедыя "Хто смяецца апошнім" (1939). Гэтя Быў Адзін з самых вялікіх поспехаў беларускай Савецкай драматургіі. Кандрат Крапіва рашуча кінуўся дапамагаць Умацаванне разумнага Ў грамадскіх узаемаадносінах. Прага актыўнага ўмяшання ў жыццё была ўласціва Кандрата Крапіве Яшчэ Ў пачатку Яго творчага шляху. І на гэты раз - пры напісанні камедыі "Хто смяецца апошнім" - Яна адыграла палю плённую ролю. Народны артыст СССР Леанід Рахленка, які з'яўляўся адным з пастаноўшчыкаў камедыі ўспамінаў, колькі намаганняў спатрэбілася аўтару І калектыву БДТ-1 для Таго, Каб камедыя "Хто смяецца апошнім" не ўбачым Святло рампы. Шлях для дасягнення гэтя мэты Быў Абрау адзіна правільны: п'еса сталі прапагандавць на ўсіх узроўнях. Завяршылася кампанія Чытаем п'еса Ў ЦК Кампартыі Беларусі, Дзе канчаткова вырашыўся сам з сабою лёс: п'еса ўключалася Ў рэпертуар. Вялікія Таго, камедыю вырашылі паказаць на дэкадзе беларускага мастацтва Ў маскву.
З 1932 па 1936 г. Кандрат Крапіва працаваў у часопісе "Полымя рэвалюцыі" загадчыкам аднаго з раздзелаў.
І даўно б наступаць пераломны для Беларусі 1939 год. Кандрат Крапіва Зноў мабілізаваны. На гэты раз ён дапамагаў Заходняй Беларусі ўз'яднацца з Усходняй.
Зімой 1939 - 1940 г., марознай І жудаснай, пісьменнік прымае ўдзел у фінскай вайне. Пасвіліся гэтага ён працуе Ў рэдакцыі франтавой газеты "Чырвонаармейская праўда".
1941 год. Пачатак іншы сусветнай вайне.
Вайна патрабавала пекла пісьменнікаў, паэтаў, мастакоў, кампазітараў змянення накірунку І ЗМЕСТ творчасці. Галоўнае месца пачала займаць Тэма патрыятызму, адданай любові ды Радзімы, нацыянальнай годнасці савецкіх людзей. Ужо Ў Першыя дні Вайн былі апублікаваны Глыбокая патрыятычныя вершы Янкі Купалы, Якуба Коласа, Пятра Глебкі, Кандрата Крапівы, Пятруся Броўкі, Максіма Танка І інш. У тую суровую гадзіну беларуская проза І паэзія апраналася, без прымерак, у ваенныя шынялі.
Вялікая Айчына вайна для Кандрата Крапівы была чацвёртай, на якой яму давячае Быць. У Першы ж Дзень Вайн ён знаходзіўся Ў часці, ды якой Быў прыпісаны - на гэты раз у рэдакцыі франтавой газеты "Чырвонаармейская праўда". "Мне якая душыць Быць сведкам варварскай бамбардзіроўкі Мінска фашысцкімі вырадкамі, у выніку якой Быў разбураем І дом, у якім я жыў. 25 чэрвень в е болем у сэрцы я пакінуў ахоплены Полымя родны горад, ня ведаючы Нічога пра лёс Сям'і, якаючы знаходзілася Ў шасцідзесяці кіламетрах пекла Мінска, в е трывогай думаючы абса старэйшым сыне Барысу, які Быў у арміі і К пачатку Вайн знаходзіўся на савецка- Польскае граніцы. Месяцы Праз Тры я даведаўся, Што мая сям'я в е некалькімі іншымі сем'ямі пісьменнікаў на выпадковай грузавой машыне паехала на Усход. Пасвіліся кароткага прабывання Ў Новых Бурасах, Саратаўскай вобласці, Яна выехала Ў Уральску, Дзе Ў той гадзіну знаходзіўся беларускі тэатр імя Якуба Коласа "- так прыпамінае свой ваенны гадзіну Кандрат Крапіва. Разам са звесткай пра сям'ю прыйшла І Сумно вестка пра смерць выдатнага беларускага пісьменніка Змітрака Бядулі, Што памёр у цяплушцы па дарозе Ў Уральску.
У рэдакцыі "Красноармейскай праўды" Кандрат Крапіва Быў Усяго некалькі дзён. Па рашэнні Палітупраўлення арміі пачала выдавацца франтавая газета "За Савецкую Беларусь", адказным рэдактар якой Быў Міхась Лынькоў, а супрацоўнікамі - многія Беларускія пісьменнікі І Паэт: Ілля Гурскі, Пятро Глебка, Пімен Панчанка, А. Стаховіч, В. Барысенка. Пазней ды ІХ далучыліся Пятрусь Броўка, Максім Танк, Алесь Кучар.
"Спачатку наша група - Міхась Лынькоў, Ілья Гурскі, Васіль Барысенка і я - выпускалі газету" За Савецкую Беларусь ". У нас была Паходня друкарні, увесь тыраж круцілі ўручную, зрэдку Ў гарадскіх друкарні. Газеты адразу ж адпраўлялі на аэрадромам. Іх закідвалі Ў тыл Вораг. З фронту ды нас заходзілі Нашы Чытач (салдаты І афіцэры), радзей, але наведвалі І Партызан. Гэтя падтрымлівала нас маральна, мы адчувалі, Што робім важную прадаўжаць.
У снежні 1941 гады я стаў камуністам ".
У канц 1941 года ўся група, якаючы выпускала газету, была адклікана Ў маскву. Некаторы гадзіна Яны Яшчэ выпускалі газету "За Савецкую Беларусь", а Ў канц 1942 года Кандрат Крапіва в е некаторымі іншымі таварышамі Быў дэмабілізаваны І знаходзіўся Ў распаражэнні ЦК КП (б) Б. Менавіта Ў гэты гадзіну сям'я Кандрата Крапівы панесла Вялікае гара: пад Сталінградам загінуў старэйшы сын Барыс. "Уцехай у гэтым цяжкім горы было Толькі тое, Што сын мой аддаў жыццё за святую прадаўжаць вызвалення пекла фашысцкай няволі".
З сакавіка 1943 года І ды канц Вайн Кандрат Крапіва Быў адказным рэдактар сатырычнага выданье - газеты-плаката "Раздавім фашысцкую гадзіну", якаючы ды вызвалення Беларусі закідвалася Ў нямецкі тыл на самалётах. Пісьменнікі Антон Бялевіч, Міхась Чавускі, Якія працавалі разам з Ім у газеце-плакаце "Раздавім фашысцкую гадзіну", сведчаць, Што Крапіва ўвесь свой гадзіну аддаваў рэдакцыйным справілася. "Работнікаў тады Ў часопісе было Вельмі малая, - пісаў Бялевіч, - даводзілася працаваць многа. А больш за ўсіх працаваў сам рэдактар Кандрат Крапіва. Ён Шмат пісаў сам ды Яшчэ дапрацоўваў усё тое, што трэба было даць у нумары ". Яго творчасць, як І творчасць іншых нашых пісьменнікаў у тыя гады, служыў адзінай мэце - наблізіць ПЕРАМОГА над Вораг.
Але Што ж Служу Матэрыялы для выданье, як ён арганізоўваўся? Крапіва на такое пытанне адказвае так: "Зводкі, а найчасцей расказы ўдзельнікаў падзей, партызан, Якія знаходзіліся Ў шпіталях, партызанскіх кіраўнікоў, якіх выклікалі Ў Центральный штаб партызанскага Руху. Стараліся працаваць Вельмі аператыўна. З друкарні газету-плакат, а таксама лістоўкі (мы ІХ таксама выпускалі) дастаўлялі адразу ж на аэрадром.
Вельмі Шмат матэрыялаў з'яўлялася Ў нас без подпісаў. Гэтя Хутчэй за ўсё калектыўныя творы. Мы частая так працавалі: садзіліся гурт, перасмейваючы Адзін аднаго, выбіраючы Лепшыя варыянты. А "Чым больш смеху, тым большай мудрасці". Той простай жыццёвай мудрасці, якаючы ўласціва нашаму народу ".
Доўгія два ваенныя гады ня даходзілі рукі Кандрата Крапівы ды драматургіі. У гэты гадзіну ён Амал Цалкам страціў сувязі з Тэатр: газетная праца паглынала ўвесь гадзіну ды астатку. У 1943 Годзю Кандрат Крапіва напісаў п'еса "Проба агнём". Ставіў сам з сабою Другі беларускі государственный драматычная тэатр (Главная Беларускі государственный акадэмічны тэатр імія Якуба Коласа). Прэм'ер адбылася Ў ліпені 1943 года Ў горадзе Уральску.
Гэтя п'еса пра мужнасць І воінскі абавязак. У гусенічны в е Вораг праходзяць суровае выпрабаванне галоўныя Героі драмы: камандзір палка маёр Караневіч, Яго жонка Наталля, лейтэнант Перагуд; выпрабоўваецца сіла ІХ кахання, вернасці, дружбы.
У дні Вайн Кандрат Крапіва абдумваў І пісаў іншую палю сатырычную камедыю "Мілы Чалавек" (1945). Чытач І гледачу Яна стала вядома пасвіліся заканчэння Вайн (апублікавана камедыя Ў вераснёўскім нумары часопіса "Полымя" за 1945 год, у верасні ж прайшлі Першыя сам з сабою спектаклі Ў Тэатр імя Янкі Купалы).
Гэтая камедыя выклікала супярэчлівыя водгукі з боку крытыкаў. Большасць сходзілася на думцы, Што "Мілы Чалавек" - цікавы, востра сатырычны твор, праўда, складаны для сцэнічнага ўвасаблення. У некаторых арыкулах сцвярджалася, Што Ў камедыі Быццам бы парушаны "рэальныя суадносіны Паміж адмоўным І станоўчым", занадто згушчаны чорныя фарбы, у выніку чаго Яна ўспрымаецца як пасквіль на нашу рэчаіснасць, на савецкіх людзей.
У беларускіх выданье ваеннага гадзіне друкавалася многа сатырычных вершаў, баек, вершаваных фельетонаў, эпіграм. Акрам Кандрата Крапівы, у гэтых жанрах выступалі Пятро Глебка, Максім Лужанін, Анатоль Астрэйка, Антон Бялевіч. Няхай ня ўсё, Што Яны напісалі, Зроблена дасканала, але тады гэтыя творы чыталіся, западалі Ў памяць.
Трапны білі Ў дасціпныя, лаканічныя, ёмістыя подпісы Крапівы ды сатырычных малюнкаў І карыкатур. Няма, напрыклад, пацешыліся Партызан, атрымаўшы нумары газеты-плаката "Раздавім фашысцкую гадзіну", Дзе была змешчана Серыя малюнкаў в е Яго подпісам - "Прыгоды Штумфа".
Ня менше поспех мелу І Серыя карыкатур "Фрыцавы трафеі" з подпісамі Крапівы. Яго поўныя сарказму вершы І эпіграмы давалі Мастак цікавыя тэмы для сатырычных малюнкаў І карыкатур.
Частая Крапіва ствараў подпісы ды малюнкаў Віталія Букатага. Гэтага таленавітага Юнак-карыкатурыста, вучня 4-й Гомельскай чыгуначнай школы, які Ў Першыя дні Вайн маляваў антыфашысцкія плакаты (ІХ вывешвалі на самых людных вуліцах горада), забрала в е сабой рэдакцыя газеты-плаката "Раздавім фашысцкую гадзіну", ад'язджаючы з Гомеля . Яго малюнкі суправаджалі вяршыць Крапівы "Мы аддзякуем" - сатырычны каментарый ды праэкту "зямельнай рэформы" ў Беларусі, распрацаванага гаўляйтэрам Кубэ. Прарочымі аказаліся заключныя радкі вяршыць:
У пасляваенны гадзіну, калі неабходнасць у газеце "Раздавім фашысцкую гадзіну" адпал, Яна спыніла сваё існаванне. Але пачаў выходзіць часопіс "Вожык", арганізатарам Якога стаў Кандрат Крапіва.
У пасляваенныя гады былі экранізаваны творы Кандрата Крапівы. Экранізацыі садзейнічалі творчаму супрацоўніцтву з кінематаграфістамі Тэатральны акцёраў І рэжысёраў, мастакоў, кампазітараў. Без гэтага цяжкая было разлічваць на аднаўленне разбуранай Вайн кінавытворчасці Рэспублікі.
Наўрад ці ўзяўся б за сцэнарную прадаўжаць старэйшы беларускі сатырык І драматург, Кандрат Крапіва, калі б ня аўтарытэт пастаноўшчыка "Першага ўзвода", "Шукальнікаў шчасця", "майго кахання", І іншых фільмаў, Уладзіміра Корш-Сабліна. Майстры давяралі Адзін аднаму, І на экране з'явіліся дзве кінакамедыі - лірычная "Пяюць жаваранкі" (1953) і сатырычная "Хто смяецца апошнім" (1954).
Драматург І рэжысёр, хаця І ўлічвалі Тэатральныя пастаноўкі гэтых п'еса, мелі на ўвазе артыстаў-купалаўцаў як выканаўцаў галоўных роляў І Ў фільмах, усё ж, не «прывязвалі" дзеянне ды сцэнічнага. Яно выносілася на рэальныя месцы падзей, перайначваліся мізансцэны, скарачаліся дыялогі, рэмаркі разгортваліся Ў Эпізоды. У названых карцінах паводле п'еса Кандрата Крапівы было, як Кажуць, вялікі "кінематаграфічнага паветра". Але Цалкам Яны ня адарваліся пекла сцэнічнага характару дзеяння - асабліва Ў скарыстанні Дыялог, манеры акцёрскай ІГРЫ, ды І трактоўцы вобразаў. Зноў адчуваўся Нейкі "гібрыд" Тэатральнага І кінематаграфічнага мастацтва.
У кінастужцы "Пяюць жаваранкі" рухавіком дзеяння застаўся канфлікт Паміж двума метадамі кіраўніцтва Сельскае гаспадаркай, спрэчкі двух Калгасны старшынь - Пытляванага І Туміловіча. Экранізатары ня разбурылі малюнак вобразаў, створаны майстрамі купалаўскай сцэны У. Дзядзюшкам І Б. Платонава. Яны Толькі крыху адцяснілі ІХ пекла пярэдняга краю дзеяння, вызваляючы месца для Маладой калгасніцы Насці Вярбіцкай (Л. Драздова) і агранома Міколы Верася (І. Шаціла), Якія кахаюць Адзін аднаго І частая сварацца. І ня Толькі з-за ганарлівых сваіх характараў. Канфліктавалі І па Калгасны справілася. А завяршылася ўсё Вяселле.
Ня аднаму пакаленне вядома сатырычная камедыя Кандрата Крапівы "Хто смяецца апошнім". Гарлахватчына І выкрыццё сам з сабою - Галоўная Тэма фільма. У вырашэнні гэтя з'ява стваральнікі фільма ня ва ўсім скаваныя сцэнічнай традыцыяй. Гарлахвацкі, Туляга, Зёлкін, Чарнавус - скурныя в е персанажаў удакладняецца па моўнай характарыстыцы, матывах учынкаў. Выканаўцы роляў Гарлахвацкага (Л. Рахленка) і Тулягі (П. Глебаў) іграюць так, што за скурным в е ІХ герояў угадваецца Сацыяльна І псіхалагічны тып, а за імі - асяроддзе 50-х гадоў. На фоне па-свойму маштабнай фігуры Гарлахвацкага карыкатурна спрошчанымі выглядаюць Зёлкіны. Артысты Б. Платонаў І З. Браварская падсцілаючая дэманструюць ІХ нікчэмнасць. Гарлахвацкі - продукт бюракратычнай сістэмы кіравання навукай - палю бяздарнасць прыкрывае агалцелым нахабствам, супраць Яго І скіравана Джалілі сатыры. Зусім іншы Туляга - сарамлівы, па-дзіцячаму наіўны. Такога І запалохаць падабенствам з "дзянікінскім палкоўнікам" можна. Гарлахвацкі І Туляга - антыподы, а Паміж імі - станоўчы герой - прафесара Чарнавус (У. Уладамірскі). На жаль, Вобразы Яго схематычна акрэслены Ў сцэнарыі, такім ён застаўся І Ў фільме.
Асобны лінію (не Толькі сюжэтную, сэнсавую, але І стылістычную) складаюць Маладыя вучоныя Вера І Левановіч (Л. Драздова І І. Шаціла). Яны для аўтараў - ідэал Савецкага чалавекі, Яго адносін ды жыцця І справілася, якой займаюцца. Аднака Адна справа - сімпатыі ды герояў, іншая - прыступку Мастацкай пераканаўчасці. У камедыі "Хто смяецца апошнім" гэтыя параметры ня супадаюць. Любы сэрцу рэжысёра Героі ня арыгінальныя як мастацкія Вобразы.
Просталінейнасць вырашэння сюжэтных ліній І некаторых вобразаў ня дазволіла камедыі "Хто смяецца апошнім" узняцца ды ўзроўню паўнацэннага мастацкага тварыць, хаця І сам жанр, І прафесійны вопыт выканаўцаў давалі Аснова для гэтага. Дэкларацыя намеснік д Мастацкай абгрунтаванасці адчуваецца ва ўсёй лініі навуковых спрэчак. Зноў атрымалася так, Што п'еса, перапрацаваная для кіно, ня ператварылася Ў аріганальны кінатвор.
З 1947 года пісьменнік - загадчык сектара Мовазнаўства Ў Інстытуце мовы, літаратуры і мастацтва АН БССР. Калі Ў 1952 Годзю Быў створаны Асобны Інстытут Мовазнаўства, ён стаў дырэктарам гэтага інстытута на Чатыр гады. У гэты ж гадзіну пісьменнік актыўна займаецца пытаннямі беларускага Мовазнаўства. У 1953 Годзю яму прысудзілі прыступку дактары філалагічных наук. Усё сваё далейшае жыццё Кандрат Крапіва прысвяціў навуцы, але не забываўся І пра літаратурную дзейнасць.
У 1956 Годзю К. Атраховіча абралі віцэ-прэзідэнтам АН БССР; на гэтя пасадзе ён прабыў ды 1982 гады, калі Яго, па ўласнай просьбе, перавялі на Пасадэна старшага навуковага супрацоўніка-кансультанта. Ён курыраваў усе грамадскія навукі, займаўся шматлікімі адміністрацыйнымі пытаннямі, удзельнічаў у варожасці нарадуюцца, пасяджэннях. На Працяг многіх гадоў Яго выбіралі Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР, у кіруючыя партыйныя органы.
У 1976 Годзю, калі Кандрата Крапіве было 76 год, выйшла п'еса "Брама неўміручасці". Выхад гэтя п'еса ня Быў звычайнай сенсацыяй. Яна прымусіла гаварыць пра сябе Вельмі шырока І Вельмі зацікаўлена. Гэты твор уразіў чытачоў, а потым І гледачоў, нейкім касмізмам, глабальнасцю праблематыкі. Узлёт пісьменніцкай думкі настолькі высокі, Што гадзінах страшнавата в е той вышыні заглядаць у бездань чалавечай душы, якаючы в е вышыні І бачыцца лепшого, яскравей. Драматург Прапануем публіцы Вясёлы І Ў той жа гадзіну Вельмі сур'ёзны роздум абса чалавечнасці І неўміручасці. Камедыя "Брама неўміручасці" пісалася Вельмі працяглы гадзіну. Гэтя, здаецца, Адзін з самых асабістых твораў пісьменніка. Фармальна драматург ня выведзены Ў п'еса, аднака Яго прысутнасць адчуваецца за кожнай рэплікай, за выяўленнем сімпатый І антыпатый. Уражвае дакладнасць І канкрэтнасць апісання навуковай ўстанавіла, Дзе адбылося выдатнае Адкрыццё.
"Брама неўміручасці" стала для Кандрата Крапівы п'есай-пераадоленнем. Пераадоленнем ранейшай творчай манеры, прывычных выяўленчых прыёмаў І інш. Характэрна тое, Што гэтя пераадоленне ня адэкватна адмаўленню: у тыпалагічным плане Паміж "Браман неўміручасці" і ранейшымі п'есамі драматурга заспелі Вельмі многа агульнага.
Акрам літаратуры, ён шырока распрацоўваў пытанні Мовазнаўства. Пад Яго рэдакцыяй былі выдадзены:
у 1953 Годзю Руска-беларускі слоўнік (пад Агульнае рэдакцыяй Якуба Коласа, Кандрата Крапівы, Пятра Глебкі); пад рэдакцыяй Кандрата Крапівы - Беларуска-Рускі слоўнік (Каля 90.000 слоў); іншае выданье Руска-беларускага слоўніка (2 тамы); Тлумачальны слоўнік беларускай мовы І інш.
У 1975 Годзю Кандрата Крапіве было нададзена ганаровае званне Героя Сацыялістычнай Працы, а Ў 1978 - заслужанага дзеяча навукі БССР.
Вось такім было жыццё Нашага славутага земляка, які скончыў свой зямны шлях 7 студзеня 1991 года.