Лекция Экономикалық теория пәні мен оның негізгі бағыттары Экономикалық ғылымдардың қайнар көздері

Лекция Экономикалық теория пәні мен оның негізгі бағыттары



Экономикалық ғылымдардың қайнар көздері



Экономикалық заңдар мен категориялар



Экономикалық теорияның пәні

1. Тұңғыш экономикалық ой пікірлер көне заманда пайда болған. Ежелгі дәуір ойшылдарының… Экономика сөзі грек тілінің «үй шаруашылығын… 2. Экономикалық заңдар – өндіріс, бөлу, айырбас және тұтыну…

Лекция. Экономикалық дамудың жалпы негіздері



Ндіріс теориясы

Өндіріс – бұл қоғам дамуына қажет материалдық игіліктер мен қызметтер жасау мақсатпен табиғат… Өндіргіш күштер – бұл адам өзінің… Өндіріс және тұтыну арасында экономикалық қатынастар туындайды. Ол…

Оғамдық өндірістің негізгі факторлары

Марксистік теория б-ша факторларға жұмыс күші, еңбек заттары, еңбек құралдары жатады. Өз кезегінде… Маржиналистік теория б-ша өнд. Факторлары 4-ке бөлінеді: жер,… Жер табиғи фактор деп қаралады. Ол адамның іс әрекетінің нәтижесі емес.


Ндірістік функция

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер:

1. Әкімбеков С., Баймухаметова А.С., Жанайдарова У.А. Экономикалық теория. Оқу құралы. –…

Лекция. Өндірістің ұйымдастыру-құқықтық формалары.

Кәсіпкерлік кең тарағанда қоғамның өмірі нарық экономикасына сәйкес формаларда жүріп… Нарық экономикасында шаруашылық жүргізудің… · еркін тауар өнәдірушілердіңң шаруашылық әрекеттерінің толық…

Лекция. Меншік және экономикалық жүйе.



Меншік экономикалық категория



Меншік және иемдену заңдары.

Меншік және иемдену заңдары.
Иемдену затты меңгеріп алудың нақты… Санкт Петербургтың мемлекеттің экономика және қаржы университетінің ғалым…

Лекция. Нарықтық экономиканың негізгі белгілері



Тауар, тауарлар мен қызметтер құндарының қалыптасуы.



Ақша, оның қызметтері.



Тауарлық өндірістің экономикалық заңдары. Бағалар мен тарифтер

Экономиканы ұйымдастырудың элементарлық формасында – байлықтың табиғи формасының көрінісі… Заттың пайдалығы, оның өзіне тән белгілі-бір… Тауар дегеніміз еңбекпен жасалған қгоғамдық бағалықты иемденген және…

Ақша, оның қызметтері.

Классикалық экономикалық теорияның негізін қалаушылар А.Смит және Д.Рикардо ақшаның басты қызметі… К.Маркс ақшаның бес қызметіне назар аудартады:… Бүгінгі экономистер ақшаның атқаратын негізгі үш қызметін көрсетеді:…

Тауарлық өндірістің экономикалық заңдары. Бағалар мен тарифтер

Еңбек өнімдері өндіріс сферасынан нарықтық фактор әрекет ететін айналыс сферасына келіп түседі. Олар… Бағаларға, бағаны құру механизмі деп аталатын… Ø Нарықтық әдісте шешуші факторлар: нарықтың құрылымы, тауарға…

Лекция. Нарықтық қатынастар.

Айналыспен қатар нарық қатынастарына мыналар жатады.
Екі субъектінің өзара байланыстары нарық негізінде …
2. Қазіргі заманда споттық және мерзімдік нарықтар кең тарап отыр.


Лекция. Нарықтық бәсеке және оның түрлері



Бәсеке түсінігі және оның түрлері.



Еркін немес жетілген таза бәсеке



Монополистік, жетілмеген бәсеке


Өнімнің «өмір сүру циклы» бәсекелестік… - жаңа өнімді игеріп, өндіріске енгізіп, орналастыру. Бұл арада сату көлемі көп…

Монополистік, жетілмеген бәсеке

Монополия деген термин тауардың жалғыз сатушысы дегенді білдіреді. Монополизмнің негізгі көрсеткіштеріне монополиялық… ХХ ғасырға дейін монополиялар шектелген сфераларда болған.… Монопосония – белгілі тауарды сатып алуға жалғыз сатып алушының монополиясы болуымен сипатталатын…

МИКРОЭКОНОМИКА. ӨНДІРУШІЛЕРДІҢ ІС ӘРЕКЕТТЕРІ



Лекция. Фирма теориясы



Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі формалары

Фирма нарықтық экономиканың негізгі экономикалық агенті. Бір немесе бірнеше кәсіпорыннан тұратын, пайда табу… -индивидуалдық немесе жеке кәсіпкерлік;
- серіктестік немесе партнерлік;


Менеджмент – фирманы басқару теориясы

Менеджер акционерлердің пайда алуын мақсат ететін, ақы алып фирма қызметтерін ұйымдастыратын жалдама… Менеджмент ХХ ғасырдың басында қалыптасқан.
Негізін қалаушылар – американдық инженер Тэйлор, франциялық А. Файоль.


Лекция. Кәсіпкерлік капитал



Кәсіпкерліктің қалыптасуы

1. Капитал (ағылшынша – бас мүлік, бас сома, латынша – ең басты) – экономикалық ғылымның ең маңызды… Капиталдың алғашқы қорлануы өзіндік… Біріншіден, Еңбек «бостандық алып», жалдама жұмыскерлер табы қалыптаса бастады. Ал еңбек…

Лекция. Макроэкономика. Ұлттық экономика



Макроэкономикалық саясаттың мақсаттары мен құралдары.



Макроэкономика - өзара байланысты өндірушілердің және



Тұтынушылардың жиынтығы.

Макроэкономика өндірушілер мен тұтынушылардың іс-әрекеттерінің мотивациясын зерттейді, сонымен қатар… Макроэкономикалық дәрежеде зерттелетін негізгі мәселелер:
… · ұлттық өнім және ұлттық табыстың мөлшері мен құрылымын…

Макроэкономикалық көрсеткіштер. Ұлттық есеп жүйесі.

Жалпы қоғамдық өнім ЖҚӨ
Түпкі қоғамдық өнім – ТҮҚӨ
Таза қоғамдық өнім – ТҚӨ


Лекция. Жұмыссыздық және оның түрлері

Экономикалық белсенді адамдар – елдің жұмысқа қабілетті және жұмыс істеуге ниеті бар адамдар.… Адамдар кейбір төмендегі себептермен бір категориядан басқасына… - адамдардың бір бөлігі еңбек қызметін үзбей жұмыс орнын ауыстырады;


Лекция. Инфляция және оның түрлері

1. Инфляцияның мәні - ол тауарлар мен көрсетілген қызметтердің бағасының өсуі және тауар… «Инфляция» - желбуаз көтерілу, icy деген мағынаны білдіретін латын… Ақша тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен салыстырғанда құнсызданады.…

Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық салдары

2. бизнес жүргізуде болжамсыздық пен қауіп-қатер арта түседі.
3. қоғамның саяси тұрақтылығы… 4. бағаның өсуі – ұлттық тауардың бәсекелестікке қабілетін…

Лекция. Ұлттық шаруашылықтың экономикалық өсуі.



Несиенің мәні. Банктік қызмет.



Несие мәні



Банктік жүйе



Экономикалық даму және экономикалық өсу

Микро және макроэкономикалық тепе-теңдікті орнатуда несие маңызды қызметтер атқарады. Несиенің… Несиенің, несиелік қатынастардың, несиелік механизмнің… Банктік жүйе дегеніміз - банктардың, несие-қаржылық операциялар мен қатынастардың…

Экономикалық даму және экономикалық өсу

Экономикалық өсу – белгілі-бір уақыт аралығында тауар мен қызметтер көлемінің өсуі.… 1) ВНП жалпы өсуіне
2) адам басына ВНП өсуі


Лекция. Сақтандыру нарығы

1. Сақтандыру қызметінің мәні.

Сақтандыру қызметін ұйымдастыру.



Сақтандыру нарығының қатысушылары.

1. Сақтандырудың негізгі қайнар көзі «Сақтандыру қызметі туралы» Қазақстан Республикасының… Сақтандыру туралы заң кәсіпкерлiк қызмет түрі… Сақтандыру – белгілі-бір сақтандыру жағдайлары болған кезде адамдардың, отбасының,…

Сақтандыру салалары, сыныптары және түрлерi

Төлем жасау үшін сақтандыру қаупі (тәуекелі) болып, содан сақтандыру жағдайы – оқиға болуы… Сақтандыру жағдайы: болған оқиға… Сақтандыру функциялары:


Сақтандыру нарығының қатысушылары

2008 жылдың 1 мамырына қатысты АФН берген лицензия негінде 41 сақтандыру ұйымы жұмыс істейді. Оның ішінде… Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының «Сақтандыру қызметі» туралы заңы


Бағалы қағаздар нарығы



Бағалы қағаздар түсінігі



Бағалы қағаздардың түрлері



Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар

Акция- шаруашылық субъектінің бағалы қағаздары. Ол негізінен аталған субъектінің дивидент түрінде… Облигация - борыштық бағалы қағаз түрі. Ол… Эмитентке байланысты бағалы қағаздар мемлекеттік, муниципалдық және ұжымдық…

Бағалы қағаздардың түрлері мен классификациясы

Шығарылуына қатысты бағалы қағаздар құжаттық және құжаттық емес болып екіге бөлінеді. Құжаттық бағалы қағаздар бланк, сертификат үлгісімен қағаз түрінде жасалады. Ал, құжаттық емес бағалы қағаздар электронды түрде. Яғни, кез-келген тұлғаның бағалы қағаз иесі екендігі оның шотының жазбаша үлгісі арқылы анықталады. Құжаттық емес қағаздарды сату/сатып алу кезінде сатушы мен сатып алушының электрондық шотында қажетті жазбалар тіркеледі. Бұл әдіс бүгінгі таңда өте кеңінен тараған. Жалпы, бағалы қағаздар нарығындағы инвесторлар жеке және заңды тұлғалар.
Экономикалық табиғаты бойынша: Үлестік (акция), Қарыздық (облигация, қазыналық міндеттеме), Тауарлы реттелетін құжаттар (коносамент), Өндірістік қаржылық құралдар (фьючерс, опцион, варрант және т.б.) деп жіктеледі.
Шығарылым нысаны бойынша:
1) құжатты және құжатсыз;
2) эмиссиялық және эмиссиялық емес;
3) атаулы, ұсынбалы және ордерлiк бағалы қағаздар болып бөлiнедi.
Құжатты бағалы қағаздар - құжатты нысанда (бағалы қағаздың мазмұнын арнаулы техникалық құралдарды пайдаланбай-ақ тiкелей оқу мүмкiндiгi болатын қағаз немесе өзге материалдық жеткiзушi) шығарылған бағалы қағаздар.
Құжатсыз бағалы қағаздар - құжатсыз нысанда (электрондық жазбалар жиынтығы түрiнде) шығарылған бағалы қағаздар.
Эмиссиялық бағалы қағаздар - бiр шығарылым шегiнде осы шығарылым үшiн бiрдей жағдай негiзiнде орналастырылатын және айналымда болатын, бiртектi белгiлерi мен реквизиттерi бар бағалы қағаздар.
Эмиссиялық емес бағалы қағаздар - осы тармақтың төртiншi бөлiгiнде көрсетiлген белгiлерге сәйкес келмейтiн бағалы қағаздар.
Атаулы бағалы қағаз - ол куәландырған құқықтардың онда аталған тұлғаға тиесiлiгiн растайтын бағалы қағаз.
Ұсынбалы бағалы қағаз - ол куәландырған құқықтардың бағалы қағазды ұсынушыға тиесiлiгiн растайтын бағалы қағаз.
Ордерлiк бағалы қағаз - ол куәландырған құқықтардың онда аталған тұлғаға тиесiлiгiн растайтын бағалы қағаз.
Қорды түсіру уақыты бойынша: қысқа мерзімді, орта мерзімді (2 – 5 жылға дейін), ұзақ мерзімді (5 – 25 жылға дейін), мерзімсіз.
Бағалы қағаздар нарығы негізін тауар нарығы, ақша және ақшалай капитал құрайды. Айналатын территориясы бойынша: аймақты, ұлттық, халықаралық нарықтар бар.
Эмитент бойынша: мемлекеттік (Үкімет атынан қаржы Министрлігі шығаратын бағалы қағаздар), муниципалды (муниципалды меншіктегі, жергілікті органдар және ұйымдардың бағалы қағаздары), корпоративті, шетелдік.
Ұйымдастыру үлгісі бойынша (биржалық және биржадан тыс).
Табысты төлеу әдісі бойынша: әрдайымдық табыс, бір реттік табыс екеуі де болуы мүмкін, пайыздық ставкамен, ауыспалы пайыздық ставкамен. Бағалы қағаздар қозғалысының сипаты бойынша (бастапқы, туынды)
Негізгі бағалы қағаз –олардың негізіне қандай да бір активке, әдетте тауарларға, ақшаға капиталға, мүлікке әртүрлі ресурстарға берілген мүліктік құқық жатады.
Туынды бағалы қағаз – бұл қандай да бір базиске активке арналған бағалы қағаздар: базистік активтер бағаларына пайыздық мөлшерлемелер, индекстер жатады. Базистік активтерге тауарлар (мұнай, алтын, астық), негізгі бағалы қағаздарға акциялар, облигациялар жатады. Туынды бағалы қағаздарға фьючерстік келісімшарттар, варранттар, опциондар жатады.

Акция – бұл акционерлік қоғамның капиталына белгілі үлес қосқанды айқындайтын және осы қоғамды сырттай басқарып тұруға дивиденд түрінде пайда алуға және осы қоғамның таралуы кезінде мүлікке иелік етуге құқық беретін эмиссиондық бағалы қағаз. Ол акционерлік қоғамның жарғылық капиталына қосқан үлесін куәландырады.
Облигация - өзінің ұстаушыларына, қарастырылған уақыт мерзімінде номиналдық құнын және сол құннан немесе балама мүліктен белгіленген пайыздық табысқа құқық беретін
Вексель – бұл қатаң формада, белгілі бір уақыт аралығында, белгіленген соманы келесі жаққа қайтарып беретіндігін куәландыратын қарыздық міндеттеме.
Вексель – бірнеше экономикалық қызметті орындайтын, әмбебап қаржылық құрал.
Ең алдымен вексель несие құралы. Вексель арқылы бірнеше несиелік міндеттемелерді рәсімдеуге болады: коммерциялық несие негізінде сатылып алынған тауар мен көрсетілген қызметтің ақысын төлеуге; алынған ссуданы қайтаруға; қосымша айналым капиталын тартуға. Вексельдің екі түрі бар:
Опцион— бір тарап (опционды сатушы) сату немесе сатып алуға міндетті, ал екінші тарап (опционды сатып алушы) аталған келісімшартта көрсетілген мүлікті (негізгі активті) белгілі бір мөлшерде, келісілген бағамен сатып алу немесе сату құқығын иеленетін келісімшарт түрі. Саудаластықты ұйымдастырушы жағынан осы келісімшарттың жай-күйін бір үлгіге салған жағдайда, ол туынды бағалы қағаз ретінде қолданысқа ене алады.
Опционның мәні келісімнің бір жағына келісімшартты орындау немесе орындамауды таңдауға құқық береді. Келісімде екі адам қатысады. Біреуі опционды сатып алады, яғни таңдау құқығына ие, екіншісі сатушы, яғни таңдау беруші. Таңдау құқығына ие болған сатып алушы сатушыға сыйақы береді.
Фьючерстік келісімшарт –бүгінгі күні белгіленген, яғни мәмілені жасаған сәттегі баға бойынша, бірақ операцияның өзін болашақта, белгілі бір уақыт аралығынан кейін орындалатын сатып алу-сату жөніндегі келісімдер. Бұл келісімшартта баға кепілдігі беріледі. Фьючерстер сол уақытта бағалылықтар жоқ болса да сатылады. Фьючерсті контракт тек биржада ғана іске асады. Оның шарттарын биржа активтердің түріне байланысты өңдейді.
Фьючерстің айналу мүмкінділігі келесідей. Үшінші тұлға фьючерстік контрактідегі бағаның контарктіде көрсетілген уақыттан кейін өсетінін болжаса, онда саудашы фьючерстік контрактіні сатуды сұрайды. Егер саудашының болжамы дұрыс болса, онда жоғары бағамен сатып алынған тауар саудашының пайдасы болып табылады.
Варрант– сатушының бағалы қағаздарды сатып алушыға меншік құқығын беру міндеттемесі. Нақты уақыттан кейін варрант иесі бұл бағалы қағазды нақты бағада көрсетілген акция санына ауыстырады.
Әлемдік тәжірибеде варранттарды облигация және акциялармен бірге шығарады. Олар тартымды және корпорациялардың эмиссиялық шығындарын азайтады. Варрант пен бағалы қағаздар шығарылғаннан кейін олар бір бірінен бөлектенеді. Бұндай мүмкіндік кәсіпорын жарғысында бекітілген болуы қажет.
Мемлекеттік бағалы қағаздар –мемлекеттік ішкі қарызының болуының формасы. Бұл эмитенті мемлекет болып табылатын қарыздық бағалы қағаздар. Мемлекеттік бағалы қағаздар өзінің экономикалық мағынасы жағынан – қарыздық бағалы қағаздар болып табылады. Мемлекеттік қарызды бағалы қағаздарды шығарумен өтеу банктік несиемен өтеуден анағұрлым арзан. Себебі мемлекеттік қарыз міндеттемелері жоғары өтімді болғандықтан инвесторлар оларды екінші нарықта оңай орналастыруға мүмкіндігі бар. Сондықтан мемлекеттік бағалы қағаздар – ішкі қарызды қаржыландырудың негізгі қаражат көздерінің бірі.


Бағалы қағаздар нарығының қатысушылары


Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер:
1. Экономическая теория: учебное пособие / В.М. Соколинский, В.Е. Корольков; под ред. А.Г.Грязновой и М. Соколинского.…

Лекция. Мемлекеттің сыртқы экономикалық қызметі



Мемлекеттің экономикалық саясаты



Аржы жүйесі және қаржы саясаты.

Мемлекет мақсатына жету үшін әртүрлі әрекет қолданады. Олар тура немесе жанама болуы мүмкін.
Тура шараларға объектке әсер ететін шаралар жатады. Ол… Жанама шараларға объектіге оның қызмет ету аясын өзгерту арқылы әсер ететін…